Gdyby
zapytać zwykłego przechodnia, być może nie skojarzy na pierwszy rzut oka Pani
Wojciechy. Wielu z nich może skojarzyć ją z tego, że jest patronką Muzeum
Regionalnego w Rogoźnie. Z kolei dlaczego stała się ona patronką, o tym może
wiedzieć tylko mniejszość. Dlatego, z okazji przypadającej niedawno 34.
rocznicy zapraszam na opowieść o postaci, o której powinno się uczyć w szkołach
i o której należy ciągle pamiętać.
Wojciecha
Dutkiewicz, znana również jako Pani Ata, przyszła na świat 23 kwietnia 1896
roku w Rogoźnie. Pochodziła z zasłużonego dla Rogoźna roku Dutkiewiczów,
mającego w swoich szeregach m.in. burmistrza Rogoźna, przemysłowca i kilku
Powstańców Wielkopolskich. Ojciec Wojciechy Antoni był znanym rogozińskim
działaczem społecznym i przemysłowcem, komisarzem prowadzącego walkę z
organizacją „Hakata” Towarzystwa „Straż”.
W
1913 roku została absolwentką 9-letniej Städtische Deutsche Mädchenshule (Wyższej
Szkoły Dziewcząt) w Rogoźnie. Następnie zdała eksternistycznie maturę w
poznańskim Gimnazjum Karola Marcinkowskiego, po której podjęła studia języków
romańskich w szwajcarskim Fryburgu. Studia ukończyła w maju 1915 roku. Rok
później, w marcu 1916 podeszła do egzaminu nostryfikacyjnego zdobytego
wcześniej dyplomu w Poznaniu, zdając go z wynikiem pozytywnym. Jeszcze w 1915
roku Pani Dutkiewicz podjęła pierwszą pracę, zatrudniając się w zakładzie poznańskiej
działaczki społecznej i nauczycielki Aleksandry Słonimskiej.
 |
| rodzeństwo Powstańców Wielkopolskich od lewej: Maria, Norbert i Wojciecha Dutkiewiczowie |
W
grudniu 1918 Pani Ata została członkiem założonej przez Antoniego Biskupskiego
i Aleksandra Dyka Tajnej Organizacji Zbrojnej, gdzie otrzymała zadanie
zorganizowania pomocy sanitarnej dla mającego wybuchnąć powstania. W dniu
wyzwolenia Rogoźna, tj. 1 stycznia 1919 Pani Wojciecha stawiła się wraz z
siostrami Marią i Moniką do pracy jako sanitariuszki w zorganizowanym w budynku
rogozińskiego Seminarium Nauczycielskiego (obecnie Zespół Szkół im. Hipolita
Cegielskiego) powstańczym szpitalu. W końcu stycznia 1919 Pani Dutkiewicz
wróciła do Poznania, pracując tam dalej jako sanitariuszka, zajmując się m.in.
odbieraniem i opatrywaniem rannych powstańców. Podczas wizyty w Poznaniu Międzynarodowej
Misji Wojskowej od 1 marca 1919, której przewodniczył gen. Ferdinand Foch,
Wojciecha Dutkiewicz pełniła funkcję tłumacza, będąc zatrudnioną przez Główne
Dowództwo Frontu Wielkopolskiego. Gdy Misja opuściła Poznań rok później, Pani
Ata pozostała dalej jako tłumaczka i sanitariuszka na oddziale chirurgicznym i
wewnętrznym szpitala przy ulicy Szkolnej w Poznaniu.
1922
rok przyniósł powrót Pani Wojciechy do Rogoźna, gdzie podjęła pracę
nauczycielki, najpierw w szkole podstawowej, a później w szkole wydziałowej.
Jako nauczycielka należała do Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. W 1931
roku podjęła pracę w Prywatnym Gimnazjum Niemieckim w Rogoźnie, a po 4 latach
wróciła do szkoły podstawowej, gdzie uczyła do wybuchu II wojny światowej.
W
ostatnim miesiącu 1939 roku Wojciecha Dutkiewicz została wysiedlona przez
władze okupacyjne wraz z rodziną do Sokołowa Podlaskiego na terenie Generalnego
Gubernatorstwa. W Sokołowie podjęła pracę jako nauczycielka i zaangażowała się
w konspiracyjny Związek Walki Zbrojnej, przekształcony później w Armię Krajową,
zostając członkiem tej organizacji. Przez okres pracy jako nauczycielka w
zespołach szkolnych Wojciecha Dutkiewicz prowadziła tajne nauczanie, będąc przy
tym członkiem komisji egzaminacyjnej. Nauczanie prowadziła do zakończenia
okupacji niemieckiej w Sokołowie Podlaskim, które nastąpiło 11 sierpnia 1944
roku.
25
marca 1945 roku Pani Ata wróciła do Rogoźna, gdzie podjęła pracę ponownie jako
nauczycielka języków obcych w Liceum Ogólnokształcącym im. Przemysława II. Podczas
pracy w Rogoźnie Pani Wojciecha była członkinią licznych organizacji
społecznych, m.in. Związku Nauczycielstwa Polskiego, Polskiego Towarzystwa
Turystyczno-Krajoznawczego, Polskiego Czerwonego Krzyża (organizując szkolne
Koło), Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Prowadziła także Ligę Ochrony Przyrody i Komitet
Odbudowy Warszawy.
Jej
uczniowie wspominają ją jako nauczycielkę wymagającą, ale i jednocześnie
dbającą o to, aby uczniowie jak najwięcej nauczyli się z jej lekcji. W dobrą
pogodę zabierała uczniów na wycieczki rowerowe, na których uczniowie musieli mówić
w obcym języku. Z lekcji języka francuskiego uczniowie Pani Aty najbardziej zapamiętali
naukę francuskiej piosenki „Alouette”.
W
1968 roku, w związku ze zbliżającą się 50. rocznicą wybuchu Powstania
Wielkopolskiego Wojciecha Dutkiewicz urządziła wspólnie ze swoimi uczniami izbę
pamięci, w której poza pamiątkami z Powstania znalazły się także artefakty z
historii Rogoźna. Pani Ata podjęła starania w kierunku powstania w Rogoźnie
Muzeum Regionalnego. Starania zostały zwieńczone sukcesem w 1983 roku.
Wojciecha Dutkiewicz przekazała do nowo otwartej placówki wszystkie swoje zbiory,
które stały się zalążkiem wystawy historycznej. 29 stycznia 1983 roku osobiście
dokonała otwarcia Muzeum w budynku dawnego ratusza. W tym samym roku Wojciecha
Dutkiewicz dołączyła do grona członków nowo powstałego Towarzystwa Przyjaciół
Rogoźna. W latach 1983-1984 współtworzyła razem z Janem Hinczewskim „Rogoźno i
okolice na starej fotografii” – składający się z trzech części folder pokazujący
Gród Przemysła w przeszłości.
Wojciecha Dutkiewicz zmarła 28 stycznia 1990 roku w Rogoźnie w wieku 93 lat. Została pochowana na cmentarzu parafialnym w Rogoźnie. 3 maja 1991 roku Muzeum Regionalne w Rogoźnie otrzymało jej imię.
Na koniec jeszcze wyjaśnienie, dlaczego Pani Ata? Jak się okazuje, Pani Wojciecha sama używała tego imienia. Gdy jej rodzice przeżywali Srebrne Gody w 1915 roku, pisząc dla nich życzenia podpisała się „kochająca Ata Dutkiewicz”. Z czasem to imię wobec niej się przyjęło i tak też nazywali ją uczniowie, mówiąc o niej „Ciotka Ata” czy „Pani Ata”.
Źródła:
A.
Pilarska, Powstańcy Wielkopolscy Ziemi Rogozińskiej, Rogoźno 2018
L. Bełch, Wojciecha Dutkiewicz - wspomnienia, Kurier
Rogoziński, nr 4/2022 z 31 grudnia 2022 r.
L. Bełch, Wojciecha Dutkiewicz - wspomnienia cz. 2, Kurier
Rogoziński, nr 1/2023 z 31 marca 2023 r.
L. Bełch, Wojciecha Dutkiewicz - wspomnienia cz. 3, Kurier
Rogoziński, nr 2/2023 z 30 czerwca 2023 r.
L. Bełch, Wojciecha Dutkiewicz - wspomnienia cz. 4, Kurier
Rogoziński, nr 3/2023 z 30 września 2023 r.
L. Bełch, Wojciecha Dutkiewicz - wspomnienia cz. 4, Kurier
Rogoziński, nr 3/2022 z 31 grudnia 2023 r.
Fotografie pochodzą ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Wojciechy Dutkiewicz w Rogoźnie